Ông Trần Đức Cảnh có 16 năm kinh nghiệm quản lý và xây
dựng chính sách cho các Chương trình Đào tạo và Phát triển Nguồn Nhân
lực tại Bang Massachusetts, và hơn 10 năm làm công tác tư vấn cho đại
học Harvard trong công tác tuyển sinh cấp cử nhân. Ông nhận xét về những
dự kiến đổi mới thi tốt nghiệp THPT và tuyển sinh ĐH, CĐ của Bộ GD-ĐT.
Ông Trần Đức Cảnh: “Cầncó sự vào cuộc của tất cả các bộ ngành và xã hội nếu như muốn đổi mới giáo dục thànhcông” |
Không nên làm cho vấn đề thi cử phức tạp hơn
-
Bộ GD-ĐT sẽ làm phức tạp thêm vấn đề nếu theo đề xuất hiện nay, với
việc miễn thi 20%. Theo tôi đã là học sinh giỏi, xuất sắc thì phải chứng
tỏ được mình không chỉ thể hiện qua các môn học trong lớp mà cũng phải
qua kỳ thi như những học sinh khác. Có thi như mọi người mới chứng tỏ
được có phải thật sự khá giỏi 20% hay không. Việc miễn thi cũng sẽ động
tới những yếu tố vùng miền, đối tượng ưu tiên .. sẽ vô cùng phức tạp.
Việc
quy định kết quả tốt nghiệp sẽ dựa vào 50% điểm kết quả học tập, rèn
luyện của học sinh lớp 12 là không cần thiết. Kết quả học tập của 3 năm
THPT và kỳ thi tốt nghiệp THPT nên độc lập.
Khi xét tuyển vào đại
học người xét sẽ dễ dàng phân biệt, không lẫn lộn trong việc đánh giá
học và thi theo các tiêu chí riêng của trường.
Vậy thì chúng ta nên thay đổi các kỳ thi như thế nào, thưa ông?
-
Hiện nay, Bộ GD-ĐT đang theo hướng là vẫn tổ chức kỳ thi tốt nghiệp
THPT. Nếu đây là phương án lâu dài, và mục đích là để kiểm tra kết quả
học tập bậc THPT. Đồng thời các trường cao đẳng, đại học có thể dùng kết
quả thi tốt nghiệp cho việc xét tuyển, thay vì thi đại học như hiện
nay.
Tôi nghĩ thời gian của kỳ thi này nên rút ngắn lại và việc
tổ chức thi đơn giản, khoa học và hiệu quả hơn, vừa đánh giá kiến thức
học và cả năng lực, thay vì theo kiểu thuộc bài hay học tủ.
Nhìn sang một mô hình khác, mà cụ thể mô hình tôi có nhiều kinh nghiệm, là mô hình của Mỹ.
Có
một khung yêu cầu, nếu học sinh đạt thì cấp bằng trung học và không
phải thi tốt nghiệp giống như Việt Nam. Nếu chọn mô hình này, chúng ta
phải tổ chức lại chương trình học của THPT, thậm chí cả bậc THCS và Tiểu
học cũng phải cấu trúc lại cho phù hợp và đồng bộ.
Ở bậc THPT
(lớp 10, 11, 12) mỗi học kỳ, học sinh phải học từ 5 – 6 môn, trong 3 năm
học phải hoàn tất từ 30 – 36 môn, bao gồm Toán, Lý, Hóa, Văn, các môn
cơ bản yêu cầu và môn tự chọn… cách học theo tín chỉ, học xong môn nào
thi môn đó.
Một học kỳ, thời gian học sinh học trong lớp khoảng 18
giờ/tuần, thời gian tự học, đọc và nghiên cứu, làm bài rất nhiều. Mỗi
một môn có thể thi 3 - 5 lần hoặc hơn trong một học kỳ; với các bài kiểm
tra trên lớp, bài tập làm ở nhà, bài luận, thi giữa kỳ, thi cuối kỳ.
Tuy chương trình học không quá dồn nén hay nặng nề, nhưng buộc người học sẽ phải học, chuẩn bị khá nhiều và liên tục.
Nếu
tổ chức hệ thống như vậy chỉ cần học sinh đảm bảo đủ tín chỉ yêu cầu là
hoàn thành xong bậc THPT, mà không phải qua kỳ thi tốt nghiệp như hiện
nay. Điều này có thể khắc phục dần thực trạng ở Việt Nam là suốt thời
gian dài học sinh tập trung cho một kỳ thi, xong là quên hết.
Theo
mô hình này, việc tỷ lệ học sinh tốt nghiệp 90% hay 95% không phải là
vấn đề, miễn là chương trình dạy và học đàng hoàng. Đã gọi là THPT thì
hầu hết học sinh đều phải có cơ hội đạt căn bản kiến thức ở mức tối
thiểu của một học sinh tốt nghiệp THPT.
Và với kỳ thi đại học thì sao, thưa ông?
-
Không phải tất cả học sinh tốt nghiệp THPT đều muốn hay có khả năng vào
CĐ/ĐH. Kỳ thi ĐH sẽ không có đỗ - trượt, mà chỉ có mức điểm cao thấp.
Các trường đại học xét tuyễn theo tiêu chí riêng của mình. Dĩ nhiên là
không có trường đại học uy tín nào muốn nhận ứng viên mà khả năng thành
công rất thấp.
Với mô hình của Mỹ nếu được chứng nhận tốt nghiệp THPT, học sinh có quyền nộp đơn vào các đại học (trên 4.000 trường).
Nếu
trường ở nhóm trung bình hoặc thấp hơn, chỉ cần bằng trung học, nhưng
những trường thuộc nhóm trên trung bình thì thường yêu cầu phải qua kỳ
thi Scholartic Aptitude Test (SAT) hay American College Testing (ACT),
lấy kết quả đó để xét tuyển. Nhóm trường cao nhất (150-200 trường) còn
đòi hỏi thêm các tiêu chí như điểm SAT 2 và yêu cầu khác.
Điển
hình, kỳ thi SAT 1 với thời gian thi 3,45 tiếng, có gần 200 câu hỏi
thuộc 3 lĩnh vực: đọc, toán và viết và một bài luận văn ngắn. Đây là kỳ
thi đánh giá tổng quát, tập trung kiến thức căn bản với một người tốt
nghiệp trung học phải có. Điểm tối đa là 2.400, và điểm trung bình của
học sinh Mỹ cho kỳ thi này hàng năm vào khoảng 1.510/2.400.
Còn
với SAT 2 hay gọi là subject test, khoảng 150-200 trường đại học thuộc
tốp cao nhất của Mỹ yêu cầu. Học sinh có thể lựa chọn thi 2-3 môn theo
khả năng và sở thích, mỗi môn 1 giờ, có từ 50 đến 90 câu hỏi trắc
nghiệm.
Với SAT 1 và 2 môn của SAT 2 cộng lại thì thời gian thi
là 5,45 tiếng. Như vậy chỉ cần thi hai buổi là xong. Nếu chúng ta chọn
mô hình này thì nên bỏ kỳ thi tốt nghiệp trung học, nhưng kỳ thi đại học
phải được tổ chức thật nghiêm túc.
Cách thi hiện nay ở ta vẫn là
kỳ thi kiến thức, chưa hẳn là kỳ thi kiến thức kết hợp với năng lực.
Với các bài thi loại như SAT, người xem chỉ cần nhìn số điểm và câu trả
lời đúng sai từng phần trong bài thi, có thể đánh giá được năng lực học
vấn của người thi một cách dễ dàng.
Hai năm là vừa đủ để đổi mới
Ông có cho rằng nhân lực của ngành giáo dục hiện nay có khả năng làm được những đề thi như SAT, CAT…?
-
Tôi nghĩ là bộ phận khảo thí của Bộ GD-ĐT rất có nhiều kinh nghiệm theo
cách thi hiện nay, nhưng nếu theo lối làm mới, có thể dùng hay tham
khảo tư vấn quốc tế giúp cấu trúc chương trình thi cử, bao gồm bài thi,
cách thi và đánh giá một cách khoa học.
Thí sinh dự thi ĐH năm 2013. Ảnh: GDTD |
Với tình hình thực tế của Việt Nam, theo ông bao giờ có thể làm được điều này?
-
Nếu có chuẩn bị tốt thì thời gian 2-3 năm là vừa, nhưng phải có kế
hoạch và lộ trình cụ thể. Năm 2014 không nên thay đổi nhiều, và cần mạnh
dạn đề xuất và công bố rõ ràng hướng đi sắp tới cho xã hội.
Hiện
nay, có ý kiến rằng trong lúc chờ Bộ chuẩn bị sự đột phá thật sự trong
thi cử, sẽ duy trì kỳ thi tốt nghiệp với 4 môn thi tập dượt cho kỳ thi
tuyển sinh đại học. Có thể áp dụng 2 kỳ thi (tốt nghiệp THPT và thi quốc
gia chung) song song hoặc chỉ áp dụng năm đầu đổi mới (2015) rồi sau đó
chỉ còn lại một kỳ thi quốc gia duy nhất, hướng tới một bài thi chung
có tất cả các môn học.
Ông nhìn nhận về ý tưởng này ra sao?
Theo
tôi thì ở giai đoạn này Bộ nên cho phép các trường CĐ/ĐH có phương án
tuyển sinh riêng, và tiếp tục kỳ thi THPT và ĐH, cho đến khi chuẩn bị
phương án thi rõ ràng, không cần phải có kỳ tập dượt (2015), chỉ làm cho
vấn đề thi cử xáo trộn thêm.
Mặt khác, tôi nghĩ Bộ có thể bỏ kỳ
thi tốt nghiệp THPT hay kết hợp với với kỳ thi đại học chuẩn và hiệu quả
hơn trong tương lai. Một kỳ thi chung các môn, nhưng tập trung 3 môn
chính: đọc, viết và toán, sẽ đánh giá tốt năng lực học sinh. Thời gian
khi không cần phải mất hơn 1 ngày, và nên tập trung phần trắc nghiệm
(200-250 câu hỏi) cộng 1-3 bài viết ngắn. Với cách thi như vậy sẽ giảm
thiểu chi phí, công sức và thời gian của mọi người, đồng thời mang lại
hiệu quả trong việc đánh giá năng lực học.
Ví dụ: bài thi
buổi sáng bao gồm: Toán, Ngữ văn, và Viết. Đây là kỳ thi tổng quát. Buổi
chiều, nếu quan trọng khối thi A, B, C, D như hiện nay, thì thi một môn
thi theo khối và một môn chọn. Nếu bỏ khối thì thi 2-3 môn có liên quan
đến ngành dự kiến sẽ theo học. Lối thi trắc nghiệm, cộng thêm 2-3 bài
viết ngắn.
Các trường đại học trong thông báo tuyển sinh yêu cầu phải có những môn thi nào để thí sinh có hướng chọn lựa.
Việc tổ chức kỳ thi này sẽ do đơn vị nào đứng ra đảm trách, thưa ông?
- Ở nước ngoài có tổ chức độc lập và uy tín, được xã hội và các trường đại học công nhận, quản lý việc tổ chức thi.
Trong
điều kiện Việt Nam, nên có sự kết hợp, đồng thuận giữa các trường đại
học với Bộ GD-ĐT cho một đơn vị chuyên về tổ chức thi. Lâu dài cần có
một tổ chức thật sự chuyên nghiệp và uy tín đúng ra quản lý việc thi
tuyễn, mà Bộ GD-ĐT không cần phải tham gia sâu.
Kỳ thi như vậy
sẽ diễn ra bao nhiêu lần trong năm, thưa ông? Và làm thế nào để đảm bảo
yếu tố bảo mật cũng như không gây căng thẳng?
- Việc này
giải quyết rất đơn giản, với các trung tâm thi đặt ở địa phương, và có
thể thi bằng máy vi tính. Thí sinh nào chưa có điều kiện cho thi trên
giấy. Lâu dài sẽ thi trên vi tính.
Ví dụ, có thể tổ chức thi 5
lần/năm bằng giấy, từ tháng 1 đến tháng 5 hàng năm, mỗi tháng có 1 kỳ
thi ở các địa phương. Nếu thi qua máy vi tính, học sinh có thể đăng ký
thi trong tháng, nhưng một thí sinh không được thi 2 lần trong 1 tháng. Ở
giai đoạn đầu, và có thể giới hạn thí sinh chỉ được thi 2 lần trong một
năm.
Với cách làm đề và theo công nghệ hiện nay, không khó để
kiểm tra bài thi và tính bảo mật. Một thư viện đề thi với khoảng 20-25
đề thi khác nhau. Không nên sợ chuyện “lộ đề” hay “học tủ” với đề thi
theo dạng này.
Không giải quyết đầu ra sẽ mãi luẩn quẩn
Lại
nhìn về câu chuyện của năm 2014. Đã xuất hiện lo ngại cho rằng nếu Bộ
GD-ĐT kéo dài việc tổ chức kỳ thi tốt nghiệp như trước đây hoặc với 4
môn thi như dự kiến, sẽ xuất hiện việc phân hạng giáo viên môn chính –
môn phụ, làm mất động lực giảng dạy của nhà giáo. Ý kiến của ông về vấn
đề này như thế nào?
- Nếu xảy ra việc bên trọng, bên khinh
trong việc dạy các môn học là chuyện chỉ có ở Việt Nam, vì lối học chỉ
tập trung để thi đẻ ra như vậy. Nếu mục đích của người đi học là để
trang bị kiến thức và năng lực cho chính mình, và người thầy dạy có sự
hứng thú và trách nhiệm công việc, sẽ không có thái độ dạy và học như
vậy.
Hầu hết học sinh Mỹ có tính tự giác, nếu không làm được bài
thì nộp giấy trắng, không quay cóp. Việc này là do sự nhận thức, động cơ
là phải học hành đàng hoàng nếu không thì khi tốt nghiệp sẽ không có
khả năng tìm được việc làm tốt, trong khi phải đầu tư chi phí cao và
thời gian cho việc học. Trong môi trường cạnh tranh, luôn đòi hỏi năng
suất lao động tốt và hiệu quả ở mọi vị trí, không cho phép người kém khả
năng tồn tại lâu dài dù dưới bất cứ hình thức nào. Người Mỹ rất thực
tế, họ không dễ dàng đầu tư công sức, tiền bạc và thời gian cho một giá
trị mà họ cho là ảo.
Vấn đề này liên quan đến cách sử dụng đầu ra.
Nếu hệ thống sử dụng đầu ra một cách công bằng và hiệu quả, thì tiêu
cực trong cách học, cách thi, và nạn bằng cấp sẽ giảm thiểu rất nhiều.
Đây
chính là nguyên nhân, đầu mối của tất cả mọi thứ. Nếu khai thông việc
sử dụng đầu ra một cách hiệu quả, thì sẽ tác động ngược lại hệ thống
giáo dục từ việc học, thi nghiêm chỉnh hơn. Chính cách sử dụng đầu ra
sẽ giải quyết vấn đề của mọi vấn đề trong việc đào tạo và sử dụng nguồn
nhân lực để phát triển đất nước.
Việt Nam đang luẩn quẩn ở đầu
vào, khúc giữa. Và nếu không giải quyết đầu ra một cách minh bạch và
hiệu quả thì việc thi, học, bằng cấp sẽ không thoát ra được vòng luẩn
quẩn.
Xin trân trọng cảm ơn ông.
-----------------------------------------------
0 nhận xét:
Đăng nhận xét